Alzheimer is een vorm van dementie die er voor een onomkeerbaar verlies van hersenfunctie zorgt. Dit tast je geheugen, spraak, probleemoplossend denkvermogen en algeheel cognitief vermogen aan. Er zijn verschillende vormen van dementie die het vaakst voorkomen bij oudere mensen. Dementie wordt geconstateerd wanneer hersencellen niet functioneren zoals ze zouden moeten en daarnaast sneller afsterven dan bij mensen zonder dementie. Er is nog geen geneesmiddel, maar er zijn wel bepaalde behandelingen die de vordering van dementie kunnen vertragen.

Slaapproblemen zijn veelvoorkomend in individuen die last hebben van dementie, en een slaaptekort kan weer bijdragen aan de versnelling van de symptomen van deze aandoening. Verzorgers rapporteren dat verstoorde slaap een van de meest veelvoorkomende symptomen zijn van dementie. Het identificeren en het behandelen van deze slaapproblemen is een essentieel deel van het behandelen van mensen met dementie aangezien het voor minder algehele stress zorgt en dat het de afname van cognitieve functies kan vertragen.

Hoe kan dementie slaappatronen aantasten?

Het circadiaans ritme is een collectie van verschillende fysieke en psychologische processen in je lichaam. Ook wordt je circadiaans ritme vaak je interne klok genoemd. Dit ritme bepaald onder andere wanneer je moe wordt, wanneer je wakker wordt en aan de hand van indicatoren uit je omgeving zoals daglicht. Mensen met dementie ervaren fundamentele veranderingen in hun circadiaans ritme wat voor een verslechtering van hun slaapritme kan zorgen.

Er is en deel van je brein dat verantwoordelijk is voor je interne klok. Dit wordt je nucleus suprachiasmaticus genoemd. Dit deel van je brein reageert op signalen zoals licht om te weten wanneer we alert moeten zijn en wanneer niet. Mensen met dementie hebben vaak beschadigde cellen in dit deel van hun hersenen en minder cellulaire activiteit. Dit resulteert vaak in een verstoring van het circadiaans ritme van deze mensen, waardoor ze vaker wakker zijn in de nacht, en vaker slapen overdag.

Ook wordt dementie geassocieerd met veranderingen in de slaapstructuur. Wanneer we slapen gaan we door verschillende slaapfases. Er zijn in totaal 4 fases:

• lichte slaap (eerste en tweede fase met snelle hersengolven)
• diepe slaap (derde fase met langzame hersengolven)
• REM slaap, ook wel droomslaap genoemd

Diepe slaap en REM slaap zijn de meest belangrijke fases van slaap en hoe meer je van deze slaap in totaal hebt, hoe beter de kwaliteit van je slaap is. Mensen met dementie spenderen doorgaans minder tijd in deze belangrijke fases van diepe slaap, en vaak meer tijd in minder belangrijke, ondiepe fases van slaap. Dit wordt vaak alleen maar erger naarmate de dementie erger wordt.

Welke slaapaandoeningen komen veel voor bij mensen met dementie?

Mensen met dementie hebben vaker last van verschillende slaapaandoeningen dan mensen zonder dementie. De onderstaande slaapaandoeningen worden vaker gevonden bij ouderen, maar nog vaker bij mensen die last hebben van dementie:

• Rusteloze benen (RLS): Een aandoening die voor een oncontroleerbare sensatie in de benen zorgt die vaak jeukerig aanvoelt. Alleen bewegen kan de symptomen tijdelijk verlichten. Dit kan de slaap dus ook aantasten omdat je constant aan het bewegen bent. Hier lees je onze blog over rusteloze benen en wat je er aan kan doen.
• Slaapapneu. Slaapapneu zorgt voor een tijdelijke inval van de luchtwegen waardoor ademen niet meer mogelijk is en je vaak wakker wordt. Slaapapneu komt erg vaak voor bij mensen met dementie. Ongeveer 40% van de mensen met dementie heeft ook slaapapneu. Slaapapneu zorgt ook voor een toename op het risico op dementie. Lees hier onze blog over slaapapneu en de behandelingen.
• REM-slaap gedragsstoornis. De mensen die last hebben van REM-slaap gedragsstoornis leven hun dromen uit in de echte wereld, soms op gevaarlijke manieren. Deze slaapaandoening komt vaak voor bij mensen met Lewy body dementie, aangezien dit ook een van de eerste symptomen is die bij dit soort dementie komen kijken.
• Depressie. Ookal is depressie gerelateerd aan stemming, wordt het vaak geassocieerd met slapeloosheid en andere slaapaandoeningen. Depressie komt veel voor bij mensen met dementie, en wordt vaak erger naarmate de dementie erger wordt.

Andere slaapaandoeningen bij mensen met dementie

“Sundowning” is een fenomeen waarbij ouderen later op de dag en in de avond sneller geïrriteerd en agressief worden. Symptomen van dit zijn verwarring, angst, ronddwalen en schreeuwen. Sundowning kan ook bijdragen aan een slechtere slaap en slapeloosheid wanneer dit gedrag zich tot later in de nacht voordoet. Oorzaken van dit fenomeen zijn onder andere de veranderingen in het circadiaans ritme van ouderen, vermoeidheid, depressie en pijn.

Mensen met dementie kunnen ook vaak in de nacht praten, schreeuwen of huilen wanneer ze niet kunnen slapen. Ook hebben sommige dementerende patiënten de neiging om weg te lopen van hun huis, wat erg gevaarlijk kan zijn in de nacht. Mensen met dementie die last hebben van REM-slaap gedragsstoornis gaan vaak schreeuwen, dingen vastpakken, springen en andere bewegingen uitvoeren wanneer ze aan het dromen zijn.

Wat is de invloed van slaap op dementie?

Experts suggereren dat slaap en dementie en slaap een bidirectionele relatie met elkaar hebben. Dit wil zeggen dat slaap invloed kan hebben op de symptomen en het risico op dementie, en dat dementie weer invloed kan hebben op slaapkwaliteit en slaapduur. Een van de eerste symptomen van Alzheimers is bijvoorbeeld de ophoping van een eiwit wat bèta-amyloïd genoemd wordt binnen de hersenen. Studies op dieren en een kleine studie op mensen laten zien dat een simpel slaaptekort (ook bij normale mensen) de hoeveelheid eiwit in je hersenen vergroot. Tegelijkertijd hebben Alzheimerpatiënten een grote hoeveelheid van deze eiwitten in hun hersenen en minder goede slaapkwaliteit dan mensen die dit niet hebben. Het is dus als het ware een vicieuze cirkel waar je in beland.

Slaap is dus een van de belangrijkste dingen voor ons cognitief functioneren en voor het vormen van herinneringen. Studies hebben laten zien dat slaapaandoeningen geassocieerd worden met afname van cognitief vermogen en dementie. Deze studies laten echter alleen een correlatie en associatie zien, dus geen oorzaak en gevolg. Meer onderzoek is nodig om duidelijk het risico op dementie in verband met slaap in kaart te brengen. Lees hier onze blog met tips om meer kwalitatieve slaap te krijgen.

Wat kan iemand met dementie doen om beter te slapen?

Goede slaapgewoontes en slaaphygiëne zijn de voornaamste behandelingen voor mensen met dementie. Slaaphygiëne is als het ware een collectie van gewoontes en omgevingsfactoren die voor goede slaap zorgen. De volgende tips voor betere slaaphygiëne kunnen een persoon met dementie helpen om betere slaap te krijgen:

• Hou een vast ritme aan. Een vast ritme met naar bed gaan en opstaan helpt met het synchroniseren van het circadiaans ritme van mensen met dementie. Zorg dus voor een vast ritme wat voor ontspanning zorgt voordat je naar bed gaat. Schermen en elektronica stralen blauw licht uit wat stimulerend kan werken en je slaap aan kan tasten, dus probeer dit te vermijden.
• Minimale dutjes. Regelmatig dutjes doen overdag kan slaperigheid in de avond en nacht verminderen, dus het beste voor je ritme is om dit onregelmatig te doen of om ze minder dan 30 minuten lang te houden.
• Fysieke beweging. Beweging voordat je naar bed gaat kan slaap op een negatieve manier beïnvloeden. Beweging vroeger op de dag kan echter je slaap op een positieve manier beïnvloeden.
• Sociale activiteit. Onderzoek laat zien dat mensen met dementie die 1 tot 2 uur per dag deelnamen aan sociale activiteiten beter deden slapen gedurende de nacht.
• Zorg voor licht overdag. Licht is een van de belangrijkste regulators van je circadiaans ritme. Zorg dus voor voldoende licht overdag. Dit kan natuurlijk door zonlicht, maar ook door bijvoorbeeld lichttherapie wanneer iemand zware dementie heeft en niet alleen naar buiten kan.
• Vermijd stimulerende middelen. Koffie, alcohol en nicotine vermijden wanneer mogelijk. Ook kan sommige medicatie voor dementie een invloed hebben op slaap, dus kijk samen met een dokter naar een passende oplossing.
• Creëer een kalme omgeving in de slaapkamer. Een donkere, stille comfortabele slaapkamer is goed voor slaapkwaliteit. Sommige mensen met dementie vinden het ook fijn om objecten naast hun bed te hebben waar ze van houden zoals bijvoorbeeld foto’s om beter te slapen.

Sommige van deze gewoontes kunnen moeilijk zijn voor iemand met dementie. Het kan bijvoorbeeld niet mogelijk zijn om de slaapkamer stil te houden wanneer je in een tehuis zit met andere patiënten. In dit geval kan je bijvoorbeeld een witte ruis machine gebruiken. Ook kan iemand met dementie die onregelmatig dutjes doet en op verschillende tijden naar bed gaat alsnog op dezelfde tijd opstaan op zo het circadiaans ritme te stabiliseren. Je hoeft ook niet meteen alles toe te passen, maar hoe beter de slaap, hoe beter de patiënt zich gaat voelen en hoe trager de afname van cognitieve functies verloopt.

Conclusie

Alzheimer en dementie zijn dus dicht gerelateerd aan elkaar. het belang van goede slaap voor mensen met Alzheimer of dementie is dus groot aangezien dit de afname van cognitief vermogen kan vertragen. Met goede slaapgewoontes kom je al een heel eind. 

Ook voor mensen die zelf geen dementie hebben is goede slaap erg belangrijk, aangezien er wel een correlatie is tussen chronisch slecht slapen en het risico op dementie en Alzheimers.

Wil je meer blogs lezen over het optimaliseren van slaap? Klik dan hier.